Şehirleşme ve sanayileşmenin yol açtığı olumsuz koşullar arasında hava kirliliği ilk sıralarda yer alıyor. Gelecek nesilleri düşünerek, temiz bir hava için yapılması gerekenler neler öğrenmeli ve elimizden geleni yapmalıyız. Hava kirliliği şehirlere ve ülkelere göre farklılık gösteriyor. Belirli bir alandaki hava kalitesi değerleri, hava kalitesi indeksine göre sınıflandırılıyor. Ölçüm sonrasında ortaya çıkan hava kalitesi indeks değerleri, o bölgedeki risk düzeyini gösteriyor. Günümüz dünyasının sorunları arasında hava ve çevre kirliliği öne çıkıyor. Dolayısı ile dünya hava kirliliği haritasının durumu merak ediliyor. Bunun için öncelikli olarak hava kalitesi indeksi nedir sorusunu yanıtlamak istiyoruz. En iyi hava kalitesi kaç olmalı ve en temiz hava hangi ülkede? İşte yanıtları…
Hava Kirliliği Nedir ve Nasıl Meydana Gelir?
Hava kirliliği, atmosferdeki kirletici partikül ve gazların artması ile ortaya çıkıyor. Hava kirliliğinin artması ne demek diye merak edenler için şu yanıtı verebiliriz. Havadaki toksinlerin, insanların ve hayvanların sağlığını tehdit edecek boyutlara ulaşması; hava kirliliğinin artması anlamına geliyor. Toksinleri oluşturan bileşenler; biyolojik ya da kimyasal kökenli olabilir. Bu durum hava kirliliğinin artmasına ne sebep oluyor sorusunu akla getiriyor. Hava kalitesini düşüren başlıca etkenler arasında;
- Egzoz emisyonu
- Fosil yakıtlar
- Enerji üretimi sırasında ortaya çıkan yan atıklar
- Fabrikalar
Hava kirliliğine neden olan bileşenler, katı ve gaz formlarında bulunuyor. En çok bilinen ve zarar veren gaz halindeki hava kirleticileri arasında; fosil yakıt kullanımı sonucu ortaya çıkan kükürt dioksit, endüstri faaliyetlerinin sonucu salınan azot dioksit ve farklı yakıt çeşitlerinin yakılması sırasında çıkan karbon monoksit bulunuyor. Yeryüzünde doğal olarak bulunan karbondioksit ise küresel ısınma söz konusu olduğuna ön plana çıkıyor. Isıyı emme özelliği olan karbondioksit, normal ölçülerde zararlı olmuyor ancak oran arttıkça gelecek nesiller için de telafisi olmayan sorunlara yol açıyor.
Gaz olan kirleticilerin haricinde, partikül kirleticiler de insan sağlığı için oldukça tehlikeli. İnşaat sahaları ve yol çalışmaları bu partiküllere en çok yol açan alanlar arasında. Amonyak, radyoaktif maddeler ve cıva; partikül halindeki kirleticilerin başında yer alıyor.
Hava Kalitesi Parametreleri
Hava kirliliği tüm dünyanın ilgilendiği önemli problemler arasında yer alıyor. Birçok bilim insanı, sürekli yaptıkları araştırmalar ile hava kalitesini değerlendiriyor. Bu değerlendirmeler sonucunda da hava kirliliğinin sebeplerini ve olası sonuçlarını inceliyorlar. İnceleme sırasında hava kalitesi indeksi kavramı ön plana çıkıyor. Bu da hava kalitesi indeksi nedir ve nasıl ölçülür gibi soruları akla getiriyor. HKİ yani hava kalitesi indeksi, hava kalitesini günlük olarak ölçen bir sistemin raporu olarak tanımlanabilir. Bilim insanları; hava kalitesini herkesin anlayabileceği şekilde raporlayabilmek için hava kalitesi indeksini kullanıyor. Böylece elde edilen verilen tüm netliği ile hem vatandaşlara hem de devlet yöneticilerine sunuluyor.
HKİ ile yapılan sınıflandırmada, 6 ayrı kategori bulunuyor. Yapılan derecelendirmede; iyi, orta, hassas, sağlıksız, kötü ve tehlikeli basamakları yer alıyor. Sağlık endişe seviyeleri renkler ile tanımlanıyor. Buna göre;
- 0- 50 AQI: Yeşil renk; hava kalitesinin iyi olduğu anlamına geliyor.
- 51-100 AQI: Sarı renk; ortalama bir hava kalitesine işaret ediyor. Genel olarak endişe verici bir değer yok ancak yine de sağlık endişesi duyulabilir.
- 101-150 AQI: Turuncu renk; hava kalitesi hassas demek. Solunum yolları ile ilgili sorun yaşayan insanlar negatif olarak etkilenebilir.
- 151-200 AQI: Kırmızı renk; hava koşullarının sağlıksız olduğunu belirtiyor. Kırmızı renkte sadece hassas gruplar değil tüm insanlar olumsuz olarak etkilenebilir.
- 201-300 AQI: Mor renk ile vurgulanan bu kategori, hava kalitesi kötü demek oluyor. Sağlık açısından son derece tehlikeli olan bu hava koşulu, tüm vatandaşların sağlığını tehdit ediyor.
- 301-500 AQI: Kahverengi ile tanımlanan son sınıf, alarm durumuna geçilmesini gerektiriyor. Kahverengi; sağlık endişesi seviyesinin tehlikeli boyutlara ulaştığını ifade ediyor.
İndeks sonuçları günlük olarak hatta saatlik raporlanıyor. Herkes bu değerlere internet üzerinden erişim sağlayabilir. Bu değerlere bakarak, yaşadığınız şehrin ya da ülkenin hava kalitesini öğrenebilirsiniz. Yeşil ile belirtilen ve 50 AQI’nin altında olan değer, hava kalitesi indeksi kaç olmalı sorusunu yanıtlıyor.
Hava kalitesi indeksi nasıl hesaplanır sorusunun cevabında önemli bir unsur var. İndeks hesaplanmasında bakılan parametreler, ülkelere göre farklılık gösteriyor. Her ülke kendi koşullarına göre verileri giriyor. Hesaplama yapılırken bakılan 5 ana kirletici, tüm ülkelerin değerlendirmesinde ortak olarak ele alınıyor. Partikül kirleticiler, karbon monoksit, ozon, kükürt ve azot dioksit; temel kirleticileri oluşturuyor. Bu kirleticiler daha çok, çarpık şehir planlamasının ve yoğun trafiğin olduğu yerler ile sanayi tesislerine yakın yerleşim alanlarında görülüyor. En kirli havaya sahip olan ülkeler arasında Bangladeş ilk sırada yer alırken, onu Hindistan ve Pakistan takip ediyor. Yale ve Columbia Üniversiteleri’nin yaptığı Çevresel Performans Endeksi’ne göre en temiz havaya sahip ülkeler; Avustralya, Barbados ve Ürdün.
Türkiye’de Hava Kirliliği
Türkiye hava kalitesi konusunda maalesef pek iyi durumda değil. 2020 senesinin verilerine göre 106 ülke arasında Türkiye 46. sırada konumlanıyor. Dünya Hava Kirliliği Raporu’na göre, Türkiye’de havası en kirli olan iller; Çorum, Erzurum ve Düzce. Türkiye’nin en önemli çevre sorunları arasında hava kirliliği bulunuyor. Hava kirliliği birçok sağlık sorununu beraberinde getiriyor. Bu sağlık sorunlarına bağlı olarak gerçekleşen ölümler de on binleri buluyor. Hava kirliliğinin sonuçları hem kısa vadeli hem de uzun vadeli oluyor. İnsan ve hayvan sağlığı, sağlıklı nesillerin devamı için hava kirliliğine daha fazla önem verilmesi gerektiği görülüyor. Ülkemizdeki birçok şehirde, Dünya Sağlık Örgütü’nün belirlediği limitlerin çok üzerinde bir kirlilik söz konusu.
İmalat sanayi, termik santral, trafik ve konutların ısıtılması için kullanılan yakıtlar, Türkiye’deki hava kirleticilerinin başında geliyor. Toplumun hava kirliliğini önleme konusunda bilinçsiz olması ve ekonomik koşular, kirliliğin giderek artmasına sebep oluyor. Sanayi kuruluşlarının yeterli denetlenmiyor olması, kömür kullanımı, meteorolojik ve topoğrafik özellikler Türkiye’deki hava kirliliğinin artma sebepleri olarak gösteriliyor. Türkiye’de havası en temiz şehirler ise Artvin, Rize ve Ardahan.
Hava Kirliliği İçin Alınabilecek Önlemler
Gelecek nesiller için hava kirliliği konusunda önlem almak ve hava kalitesini arttırmak önemli. Hava kalitesi indeksi nedir açıkladıktan sonra, Türkiye’deki hava kalitesini arttırmak mümkün mü sorusunu yanıtlamak istiyoruz. Kirliliği azaltmak için önlem alınması gerektiği aşikar. Peki hava kirliliğini azaltmak mümkün mü? Bireysel ve devlet uygulamaları ile hava kalitesinin artırılması mümkün görünüyor. Hava kirliliği için alınabilecek önlemler iki gruba ayrılıyor.
Çevresel Hava Kirliliği
Çevresel hava kirliliğini engellemek için alınabilecek pek çok önlem var. Ancak bu konuda öncelikli olarak devlete görev düşüyor. Çünkü fabrika ve sanayi tesislerinin yaydığı kirleticiler, çok büyük bölgeleri hatta şehirleri etkiliyor. Bu tesis ve fabrikaları düzenli denetlemek ve yanlış uygulamalar karşısında yaptırımda bulunmak, caydırıcı olmak adına önemli. Ayrıca fosil yakıtlar yerine yenilenebilir enerji kaynaklarının tercih edilmesi, hava kirliliğini önlemek adına atılabilecek güzel bir adım.
İç Ortam Hava Kirliliği
Çevresel hava kirliliğinin onarılabilmesi adına, kapalı alanların hava kalitesinin de korunması gerekiyor. Ev ve işyeri içindeki hava kalitesini yükseltmek için hava temizleme cihazlarından yararlanılabilir. Özellikle trafiğin yoğun olduğu süre zarfında, bu cihazlar ile kesintisiz temizlik sağlanabiliyor.
Jonix; hava temizleme cihazları ile kapalı alanlardaki yaşam kalitesini yükseltiyor. Soğuk plazma teknolojisi ile desteklenen Jonix ürün alternatifleri, pratik ve kesintisiz hava temizliği sunuyor. Hava temizleme cihazı sayesinde ev ve profesyonel alanlarda; bakteri, virüs ve diğer kirleticilerin oluşumu engelleniyor. Böylece kapalı alanlarda sağlıklı bir atmosfer yaratılabilir. Solunum yolu rahatsızlığına sahip olan kişilerin, çocukların ve diğer herkesin ihtiyaç duyduğu temiz hava; Jonix ile pratik şekilde sağlanabiliyor.
Bu yazımızda Hava Kalitesi İndeksi Nedir sorusuna cevap verdik. Bir önceki yazımıza https://havamtemiz.com/alerji-nedir-alerjiye-karsi-nasil-onlem-alinir/ linkinden ulaşabilirsiniz.